با هدف انجام گفت‌وگوی اختصاصی با مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران، مهمان دفتر مهندس رضا نوشادی هستیم. آمدیم تا درباره مپنا و نیرپارس بشنویم.
گفت‌وگوی ما از نخستین ساعت کاری صبح آغاز شد. 7:30 دقیقه. کارتابل نامه‌های اداری باز است و مهندس نوشادی گرم مطالعه و امضا است. دقایقی منتظر می‌مانیم تا آماده گفت‌وگو شود. دوربین فیلم‌برداری را متمرکز بر چهره او تنظیم می‌کنیم. کارتابل را می‌بندد و با لبخند آمادگی خود را برای مصاحبه اعلام می‌کند.
پرسش‌های ما واضح است. می‌خواهیم بدانیم عملکرد مپنا و نیرپارس از نگاه شرکت ملی گاز ایران و شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران چگونه ارزیابی می‌شود. می‌خواهیم بدون واسطه خود را به نقد بگذاریم و نظر طرف مقابل خود در پروژه‌های بزرگ مربوط به صنعت گاز را بشنویم.
کلام مهندس نوشادی از سال‌های دور آغاز می‌شود. 1332. روزگاری که صنعت نفت به ظاهر ملی شده بود اما لبخندی به چهره کارکنان ایرانی این صنعت نیامد. به عقیده نوشادی، در آن سال با کنار رفتن دولت ملی وقت، ایرانی‌ها دریافتند که از عهده راهبری صنعت نفت بر نمی‌آیند. او برای اثبات این حرف گریزی به فیلم‌های "مرجان‌خارا" و "یک آتش" ساخته مرحوم ابراهیم گلستان زد و گفت: این دو فیلم مستند حاوی نکات و صحنه‌های ظریفی هستند، فیلم "یک آتش" دربارهٔ مهار چاه‌های نفت دچار حریق شده در اهواز است. آتشی که برخی آن را یکی از بزرگترین آتش‌سوزی‌های تاریخ نفت دانسته‌اند و خاموش کردن آن ۶۵ روز طول کشید. در این مستند به خوبی نشان داده می‌شود که ما تنها در زمره طبقه کارگری رده پایین و نیروهای خدماتی صنعت نفت بودیم. مردمانی که در اوج تحقیر، نگاه‌شان از خط افق روبروی‌شان بالاتر نمی‌رود.
حتی یک نفر لبخند بر لب ندارد، شادی را نمی‌بینید و این به معنای جامعه‌ای مرده است. اما ایران بر پایه همین تحقیر، مسیر خود را تغییر داد و شروع به ساختن کرد.
با پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357، ما همه شرکت‌های خارجی را از ایران بیرون راندیم و در واقع ملی شدن صنعت نفت ایران از همین زمان آغاز شد. با کنار رفتن شرکت‌های خارجی، شرکت‌های پیمانکار ایرانی فعالیت خود را آغاز کردند. ما پیش رفتیم و به دهه هفتاد رسیدیم، دهه ورود شرکت‌های ایرانی به مهندسی تفصیلی و مهندسی پایه بدون تکیه به شرکت‌های خارجی، این مسیر با رسیدن به دهه هشتاد در اوج اقدامات ساخت تجهیزات قرار گرفت و امروز ما به مرحله اوج شکوفایی خود رسیده‌ایم.
رد پای این ادعا را می‌توان در پروژه‌های مثال‌زدنی ایران جستجو کرد. به عنوان نمونه، اکنون در میان شرکت‌های حفاری ایرانی ما دارای تکنولوژی حفاری افقی 3 هزار متر زیر دریا با قطر 30 اینچ هستیم، اقدامی که در سطح جهانی نادر است.
تبدیل تحریم به فرصت، تنها یک شعار نیست
جایگاه ایران در خاورمیانه و جهان، جایگاهی خاص و قابل توجه است. گرچه انکار و عداوت بسیار است اما بخواهند یا نخواهند کشورمان در مسیری راه می‌‍پیماید که برای متوقف کردنش شاید تنها راه، استفاده از ابزار تحریم است. این موضوع، اظهارات مهندس نوشادی را به سوی اقدامات شرکت‌های ایرانی برای مقابله با تحریم و بومی‌سازی تکنولوژی و تجهیزات صنعتی هدایت کرد.
به عقیده وی، تبدیل تحریم به فرصت در صنعت نفت و گاز ایران شعار نیست بلکه با واقعیت لحظه به لحظه این صنعت در آمیخته است، کافی است نگاهی مقایسه‌ای به ایران و دیگر کشورهای همسایه یا حتی فرامنطقه‌ای داشته باشیم.
مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران در این‌باره توضیح می‌دهد: ما به طور پیوسته میزبان بسیاری از شخصیت‌های سیاسی هستیم که آنها را به بازدید از پروژه‌هایی که توسط شرکت‌های پیمانکار ایرانی مانند مپنا راهبری می‌شوند، دعوت می‌کنیم، در جریان این بازدیدها یک سوال عمومی از جانب همه مهمانان شنیده می‌شود؛ " شرکت‌های خارجی کجا هستند؟!"
آنها در ابتدای مسیر آشنایی با توانمندی‌های پیمانکاران ایرانی، تصور می‌کنند ما با شرکت‌های خارجی همکاری می‌کنیم و آنها را از دید دیگران پنهان کرده‌ایم اما هنگامی که در جریان روند ساخت تجهیزات و مهندسی عملیاتی پیمانکاران ایرانی قرار می‌گیرند درمیابند که ایران به واقع در تبدیل تحریم به فرصت و رشد، موفق عمل کرده است و این به معنای بالندگی در نظام پیمانکاری و مهندسی شرکت‌های ایرانی است. گرچه در این مسیر همیشه فراز و فرودهایی نیز داشته‌ایم.
در داخل ایران، بانک مرکزی، صنعت نفت و صنعت گاز ایران از سال 1389 تحریم شدند، در آن سال ظرفیت روزانه تولید، پالایش، انتقال و توزیع گاز 400 میلیون مترمکعب بود و این رقم با گذر از همه فراز و فرودها امروز به ظرفیت تولید و توزیع یک میلیارد مترمکعب گاز خام طبیعی در روز افزایش یافته است.
در نگاه منطقه‌ای، کشورهای همسایه را می‌بینیم که در تولید نفت و گاز سابقه‌ای طولانی دارند اما گاهی حتی قادر به داخلی‌سازی یک قطعه کوچک نیز نیستند.
در نگاه فرامنطقه‌ای، می‌توانیم به تحریم ونزوئلا اشاره کنیم. کشوری که در آغاز تحریم بین 4.5 تا 5 میلیون بشکه در روز تولید نفت داشت اما این رقم به 700 هزار بشکه در روز کاهش یافت.
نهال درخت سترگ مپنا متعلق به جمهوری اسلامی است
چنین تفاوتی میان ایران و دیگر کشورها از تکاپوی شرکت‌های ایرانی کوچک و دانش‌بنیان‌ها آغاز شده و در اقدامات هلدینگ‌های بزرگی چون مپنا متبلور می‌شود. نهال مپنا متعلق به جمهوری اسلامی است و در سال‌های فعالیتش آنقدر به این نهال پیوند زده شده که امروز ثمره آن تنها یک میوه نیست بلکه درختی با تنه سترگ است که صنایع گوناگون از نیرو تا نفت و گاز و راه و سلامت را زیر سایه شاخه و برگ خود پوشش داده است.
توانمندی و عملکرد صحیح مپنا به سطحی رسیده که حتی نقدهای مرتبط با این مجموعه نیز تنها در اثر بالابودن انتظارات است تا جایی که همه از مپنا توقع دارند برای حل مشکل در هر عرصه‌ای به مثابه موسی به میدان بیاید و عصایی به نیل بزند تا راه باز شده و مشکل رفع شود.
" منتظر نمی‌مانیم، می‌توانیم و می‌سازیم"؛ جوش و خروشی از دل مپنا
غیرت و همیت مهندسان و متخصصان ایرانی بر کسی پوشیده نیست. موضوعی که در صنایع مختلف کشور به خوبی رخ نموده، در صنعت نفت و گاز نیز چه از سوی بخش دولتی و چه از سوی بخش خصوصی به اثبات رسیده و خودکفایی در مهندسی، ساخت، نصب و راه‌اندازی بسیاری از تجهیزات استراتژیک را به همراه داشته است.
مهندس نوشادی معتقد است مدیران و مهندسان مپنا و نیرپارس هیچ‌گاه منتظر نمانده‌اند. اگر تجهیزات و قطعات مورد نیاز پروژه‌ها را نتوانستیم یا نخواستیم وارد کنیم یاعلی گفتند و ساختند. این جوش و خروشی است که هر کسی را شرمنده عزم و اراده مهندسان ایرانی مپنا می‌کند و شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران نیز در پروژه ایرانی‌سازی توربوکمپرسورهای انتقال گاز همین حس و حال را پیدا کرده است.
وی در این‌باره توضیح داد: ما در شرکت مهندسی و توسعه گاز، قرارداد بزرگ یک میلیارد دلاری توربین‌ها را داریم. قراردادی که با راهبری نیرپارس سرریز فناوری و علم و تکنولوژی است. قرارداد ساخت و راه‌اندازی توربین‌های شبکه انتقال گاز کشور و توربوکمپرسورهای آن با پیشرفت قابل توجهی همراه است به گونه‌ای که مطابق نظر آقای دکتر علی‌آبادی، وزیر محترم صمت، توربین مپنا در سطح انتقال تکنولوژی باقی نمانده بلکه تبدیل به توربین MGT اختصاصی مپنا شده است و به حق نیز چنین است. چنین مسیری از انتقال تکنولوژی تا رفع مشکلات، افزایش بازدهی و بومی‌سازی تنها در یک مجموعه زنده و پویا قابل مشاهده است.
به عنوان نمونه ما در طرح ذخیره‌سازی گاز با یک مانع تکنولوژیک روبرو بودیم و تصور می‌کردیم که قادر به ساخت کمپرسورها در داخل کشور نیستیم. این نکته قابل توجه است که کمپرسورهای مپنا و نیرپارس در شبکه انتقال گاز دارای فشار 110 بار هستند اما کمپرسورهای ذخیرسازی به فشار بالغ بر 350 بار نیاز دارند و این تفاوت در همه مسیر از متریال تا نشت بندی و ساخت و ... در قالب تفاوت تکنولوژیک مشهود است.
اهمیت توربوکمپرسورهای یاد شده موجب شد تصمیم بر واردات آنها از یک شرکت اوکراینی بگیریم اما با وقوع تنش میان اوکراین و روسیه همه چیز تغییر کرد. من به چشم دیدم که روح اعتماد به نفس در مجموعه مپنا زنده است. یک روز آمدند و گفتند: " اجازه می‌دهید توربوکمپرسورها را خودمان بسازیم؟!"
من تشنه این عبارت بودم، چند بار می‌خواستم خودم مطرح کنم و بگویم نمی‌خواهید خودتان امتحان کنید؟ اما پیش از اینکه من چنین پیشنهادی را مطرح کنم مجموعه مصمم مپنا بار دیگر ثابت کرد که حاضر است وقت بگذارد و هزینه کند اما منتظر نماند.
مپنا؛ مجموعه صنعتی تراز نظام
مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران، مپنا را یک مجموعه صنعتی تراز نظام جمهوری اسلامی می‌داند. به عقیده او، این موفقیت ناشی از سلسله مدیریتی مطلوب و پایدار بر اساس انتخاب افراد درست با فرصت درست و کافی است در حالی که به طور معمول عمر مدیریت در سایر بخش‌ها چندان پایدار و کافی نیست.
مهندس نوشادی می‌گوید: پایستگی مدیریتی یکی از رموز موفقیت مپنا است به این معنا که یک مدیر برای اجرای ایده‌های درست خود به اندازه کافی فرصت دارد. زمانی که آقای دکتر علی‌آبادی از مجموعه مپنا برای سمت وزارت صمت به مجلس شورای اسلامی معرفی شدند من درباره ایشان یک توئیت زدم و نوشتم اگر ایشان به عنوان وزیر صمت انتخاب شوند (که انتخاب هم شدند و کاملا طبیعی بود) وزیر تراز جمهوری اسلامی هستند چرا که خود مپنا نیز مجموعه صنعتی تراز جمهوری اسلامی است، گرچه همه مجموعه‌ها مزایا و معایبی دارند؛ چه بسا موضوعی که من عیب می‌دانم مزیت یک مجموعه دیگر باشد به عنوان مثال وقتی محدودیت تولید گاز داریم یعنی مصرف گاز صنعتی بالا رفته است این موضوع از یک سو به معنای توسعه بخش صنعت به عنوان مزیت و از یک سو به عنوان نبود تناسب توان تولید گاز به عنوان یک خبر ناخوب تلقی می‌شود.
با بررسی روند عملکرد مپنا و نیرپارس انتظار می‌رود این مجموعه مبارک به صورت روز افزون دارای زایش جدید و پرافتخار باشد زیرا جغرافیای ایران توان‌های پنهان بسیاری دارد و تاریخ، یک تمدن واقعی به ایران بدهکار است.
مپنا نیز در این جغرافیا، همانند ذغالی است که با آتش خود اطرافیانش را نیز فروزان می‌کند.
منافع شرکت مهندسی و توسعه گاز با نیرپارس در یک راستا قرار دارد
گروه مپنا در صنایع گوناگون از نفت و گاز تا راه، آب، نیرو و سلامت با همراهی 70 شرکت زیرمجموعه خود فعالیت می‌کند. نیرپارس به عنوان یکی از شرکت‌های موفق در بخش نفت و گاز عمل کرده است. این موفقیت را بار دیگر در میان سخنان مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران می‌بینیم.
از نگاه مهندس نوشادی، شرکت نیرپارس مجموعه‌ای است که تاکنون به خوبی اولویت‌های صنعت گاز کشور را درک کرده و برمبنای آنها گام برداشته است. در حالی که طی 2 سال اخیر 12 ایستگاه تقویت فشار گاز از سوی شرکت مهندسی و توسعه گاز اجرا شده نیرپارس به صورت هم‌زمان در حال راه‌اندازی 4 ایستگاه تقویت فشار گاز در نقاط مختلف کشور است.
او بارها، حضور به موقع و پیوسته متخصصان نیرپارس را در جایگاه قیاس با سوپروایزرهای خارج از کشور قرار داده و در این‌باره اظهار می‌کند: تصور کنید اگر به جای نیرپارس با یک شرکت خارجی کار می‌کردیم چه مشکلاتی داشتیم؟! ما حتی برای حضور سوپروایزرها (ناظران نصب و راه‌اندازی) نیز دچار معضل می‌شدیم تا جایی که از مدت‌ها قبل باید برای حضور آنها برنامه‌ریزی و هماهنگی انجام می‌دادیم و در نهایت باز هم با تاخیر در راه‌اندازی طرح‌ها روبرو می‌شدیم، ما سال‌های متمادی مشکلات و سختی‌های صنعت گاز را تجربه و با آنها زندگی کرده‌ایم.
از آنجا که همواره سربلندی در خون ایرانی است نیرپارس نیز به زیبایی این موضوع را هدایت کرده به گونه‌ای که ما هرگز نگران حضور نمایندگان شرکت سازنده تجهیزات نبوده‌ایم. آنها حتی اگر بلیط هواپیما نداشته باشند زمینی خود را بالای سر طرح‌هاشان می‌رسانند. مدیریت جزئیات این چنینی تا پیچیدگی‌های فنی و عملیاتی همه بر دوش نیرپارس بوده که به خوبی از عهده آنها برآمده است.
من اعتقاد دارم اثر گردش مالی صحیح در سازمان، مانند تاثیر آب بر رشد درخت یا گردش خون در رگ‌های انسان، حیاتی است بنابراین از زمانی که سکاندار مدیریت مهندسی و توسعه گاز شده‌ام با عزم راسخ در بازه زمانی مناسب به ادعاهای مالی نیرپارس رسیدگی شده است تا جایی که اسناد مالی نیرپارس یا پرداخت شده یا در انتظار ارائه آنها از سوی نیرپارس هستیم و این اقدام یک دلیل مهم دارد؛ منافع ما و نیرپارس در یک راستا قرار دارد.
نیرپارس؛ شریک تجاری شرکت ملی گاز ایران
انعکاس عملکرد مثبت نیرپارس در آیینه سخنان مهندس نوشادی هویداست. از نگاه او، رابطه صنعت گاز با نیرپارس یک رابطه بسیار بالنده است تا جایی که اکنون شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران در کنار نیرپارس فقط خریدار، مشتری یا حتی مشتری وفادار نیست بلکه مجموعه شرکت ملی گاز ایران شریک تجاری مپنا و نیرپارس است و آنها را نیز شریک تجاری خود می‌داند.
مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز با اشاره به اینکه منافع این شرکت با دیگر پیمانکاران در بسیاری موارد هم راستا است اما در زمینه صورت وضعیت مالی تفاوت منافع وجود دارد، توضیح می‌دهد: من به خوبی احساس می‌کنم که ما حتی در صورت وضعیت مالی نیز با نیرپارس اشتراک منافع حداکثری داریم زیرا پولی که به نیرپارس تغذیه می‌شود به طور مستقیم در پروژه مدنظر استفاده می‌شود در حالی که بسیاری مواقع زمانی که پیمانکار از ما پول می‌گیرد بخشی از آن را به زخم‌های قبلی از پیمان‌های قبلی می‌زند و بخشی را شامل حال پروژه فعلی می‌کند اما نیرپارس وقتی برای یک قرارداد و پروژه از ما پول می‌گیرد مستقیما منافع همین پروژه را در نظر می‌گیرد و این نقطه قوت بارز تفاوت همکاری است ما با نیرپارس است.
بر این اساس انتظارات ما از مجموعه نیرپارس و مپنا هر روز گسترده‌تر می‌شود زیرا معتقدیم افزایش انتظارات با افزایش تلاش و تحرک همراه هست و در نهایت، این سپاس و قدردانی ما است که به سوی نیرپارس جاری شده و در نیرپارس ذوق و عزمی جدید برای ادامه راه ایجاد می‌کند.
مهندس نوشادی سخنان خود را بر تاثیر قدردانی از افراد در نتیجه عملکرد آنان متمرکز می‌کند و ادامه می‌دهد:
طرحی در سطح جهان و نیز ایران برگزار شد که طی آن بیش از 10 هزار پروژه مورد بررسی قرار گرفتند. در این طرح پرسشنامه‌ای برای کارکنان طراحی شد تا مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر افزایش میزان بازدهی افراد را بیابند، عواملی مانند حقوق، امکانات، استراحت، بازنشستگی، تکریم و ... در این میان عامل قدردانی با اختلاف به عنوان مهم‌ترین عامل از سوی کارکنان سازمان‌ها و طرح‌ها انتخاب شد. میان شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران و شرکت نیرپارس نیز همین ارتباط برقرار شده است. ما همانند تماشاچیان روی سکو هستیم که به بازیگران نیرپارس داخل میدان افتخار کرده و با قدردانی خود به آنها انرژی می‌دهیم و در مقابل انتظار داریم تا به بهترین صورت تلاش خود را به کار بگیرند زیرا مسیر تلاش بسیار مهم است. در این مسیر به طور طبیعی نقص‌ها و اشتباهاتی نیز وجود دارد اما برای رفع آن، برخی پیمانکاران حاضر به پذیرش و جبران نیستند و برخی دیگر مانند نیرپارس با قامتی توانمند و دانا، عزم راسخ خود را برای حل مشکلات به کار می‌گیرند.
ما تاکنون در هیچ همکاری با نیرپارس شاهد کتمان مشکلات از سوی این شرکت نبوده‌ایم، آنها همیشه زمان خواسته‌اند تا مشکلات را حل کنند و به نظر من این بزرگترین برگ برنده یک مجموعه بالنده است. می‌داند که حل می‌کند و پای کار می‌ایستد، نمی‌خواهد کسرکار بگیرد و سرپوش بگذارد. این روح قابل احترامی است که همیشه در مپنا و نیرپارس می‌بینیم و امیدواریم چنین روحیه‌ای به خارج از مجموعه شما و ما نیز تکثیر شود تا شاهد روزگاران بهتری باشیم.
مغزهای متفکر مپنا توانایی گذر از پیچ های سخت را دارند
" پیش از این نیز اشاره کردم که حضور مدیران مناسب و داشتن زمان کافی از مزیت‌های اصلی مپنا است". این جمله را می‌گوید و ادامه می‌دهد: مشکلات مالی در بسیاری از طرح‌های کشور وجود دارد به عنوان مثال در پروژه توسعه مخزن ذخیره‌سازی گاز شوریجه نیز مشکل تامین مالی در سطح بسیار وسیع داریم که لازم است همه دست به دست هم داده و آن را حل کنیم. جدا از آن، مشکل ترمیم و ارتقا مدیریتی نیز مطرح است، در این زمینه حضور مدیران توانمند و شایسته بسیار مهم است.
آقای دکتر اولیاء از جمله مدیرانی هستند که ما با ایشان همکاری طولانی و عمیق داشته‌ایم، در همایش مشتری‌مداری مپنا نیز نقطه نظرات و برنامه‌های ایشان را شنیدیم و بر اساس آن منتظر ادامه روند رو به رشد مپنا هستیم. همچنین آقای مهندس پارساپور نیز به عنوان مدیرعامل جدید نیرپارس، فردی هستند که در سفر با ایشان به ونزوئلا با روحیات‌شان آشنا شده‌ام و تصور می‌کنم جورچینی که در طرح ذخیره‌سازی گاز راجع به ارتقا مدیریتی از سوی همکاران ما مورد انتظار است در حال تحقق و تکمیل است.
در شرایط نابهنجار تحریم، محدودیت‌های مالی بزرگی در کشور به وجود می‌آید که مجموعه‌های صنعتی باید از عهده مدیریت آن برآیند، اگر مجموعه‌ای بتواند این مشکل را حل کند، مپنا است. شرایط سخت آدم‌ها را بزرگ و بالنده می‌کند و آدم‌های بزرگ و بالنده شرایط سخت را تبدیل به شرایط آرام می‌کنند. من چنین روحیه‌ای را در مدیران مپنا می‌بینم، آنها قادر به بازکردن گره‌ها هستند همانطور که در همایش مشتری‌مداری مپنا عنوان کردم شاید اینها معبر عبوری باشد که مپنا را از لحاظ مالی توانمند کرده و به بزرگترین مجموعه فنی کشور تبدیل کند. چنین جایگاهی با تکیه بر مغزهای متفکر مپنا و نیرپارس امکان‌پذیر است تا از چنین پیچ بزرگی عبور کنند. ما به مپنا نگاه می‌کنیم، یاد می‌گیریم و دلخوش به مپنا هستیم.
این آخرین بخش از صحبت‌های مهندس نوشادی بود. مدیرعامل یک مجموعه صنعتی و مهندسی که بر خلاف روحیه خشک چنین محیطی در حسن ختام کلام خود، ما را به غزلی در وصف امیرالمومنین علی (ع) مهمان کرد.
مستحق نیستم اما به خدایش سوگند که زکاتی به من سیر، بپرداخت علی
تا به نام افتم و پاهای گریزم ببرد از همه سمت صلا داد و سویم تاخت علی
قلعه خیبر قلبم که به تسخیر آورد همچو فرزند، بغل کرده و بنواخت علی